Grímur Thomsen (1820–1896) var skáld, bókmenntafræðingur, heimspekingur, embættismaður og stjórnmálamaður. En hver var þessi maður sem mörgum hefur reynst ráðgáta? Var hann óþjóðlegur heimsborgari eða rammíslenskur bóndi, talsmaður nýrra viðhorfa eða fornra, einn á báti eða í samfloti með öðrum? Hvers vegna var hann ýmist í vörn eða sókn, huldi slóð sína og brá iðulega yfir sig grímu? Hvað leynist á bak við feiknstafina sem einkenna svipmót hans og skrif? Hópur hugvísindafólks rannsakaði Grím og samtíma hans í tilefni af tveggja alda afmæli hans. Afraksturinn getur að líta í þessari bók sem varpar nýju ljósi á einn þekktasta fulltrúa 19. aldarinnar á Íslandi.

Ritstjórar eru Sveinn Yngvi Egilsson og Þórir Óskarsson.

Það ríkir mikil dulúð í kringum manninn Laozi. Samkvæmt kínverskri hefð er talið að Laozi hafi verið uppi á 6. öld f.Kr. og verið samtímamaður Konfíususar. Sumir fræðimenn vilja þó telja að Laozi sé þjóðsögn og hafi í raun aldrei verið til. Þrátt fyrir óvissu um höfund verksins hefur það engu að síður haft ómæld áhrif um aldir í hinum austræna og vestræna heimi.

Ferlið og dygðin er höfuðrit daoisma sem hefur verið hluti af menningarheimi og menningarvitund Kínverja í um tvö þúsund ár. Daoismi tekur á sig tvær ólíkar myndir, annars vegar sem trúarbrögð og hins vegar sem heimspeki og lífsviska. Í trúarlegum daoisma er Laozi vegsamaður sem æðstur goða. Áhrif verksins á kínverska menningu ná langt aftur í sögu hennar og hefur það meðal annars haft áhrif á kínverska heimspeki, bókmenntir, leturgerð, myndlist og tónlist. Daoismi er enn lifandi trú í Hong Kong, Tævan og Kína og hefur haft umtalsverð áhrif á sköpun kóreskrar og japanskrar menningar. Á 18. öld barst verkið fyrst til Englands í latneskri þýðingu og hefur síðan verið gefið út margsinnis á þjóðtungum Evrópubúa. Kenningar daoisma fengu nýjan búning hjá vestrænum hugsuðum sem veltu fyrir sér sambandi manns og náttúru. Hugmyndir Hegels og Marx um breytingar í krafti togstreitu andstæðra afla bera einnig keim af daoisma. Þess má geta að Ferlið og dygðin er það verk bókmenntasögunnar sem oftast hefur verið þýtt á eftir Biblíunni. Bókin skiptist í tvo hluta, fyrri hlutinn fjallar um ferlið og hinn seinni fjallar um dygðina. Hver hluti samanstendur af stuttum þáttum sem fjalla um mannlega breytni, útdeila lífsspeki, stjórnspekilegum hollráðum og hvernig best megi haga sáttfúsum og heillyndum samskiptum manna. Kverið er margrætt og hafa ýmsar túlkanir á því litið dagsins ljós.

Laozi hefur lengi verið íslenskum lesendum kunnur. Fyrsta íslenska þýðingin á þessu höfuðriti hans kom út árið 1921 undir heitinu Bókin um veginn og hefur síðan alloft verið gefin út í öðrum þýðingum. Ragnar Baldursson hefur nú þýtt ritið beint úr frummálinu og hefur titli bókarinnar verið breytt til að endurspegla betur viðfang frumtextans. Þessi nýja útgáfa sker sig frá þeim fyrri að því leyti að kínverski frumtextinn er hafður samfara íslenska textanum ásamt ítarlegum ritskýringum. Útgáfan mun því gagnast nemendum og áhugamönnum kínverskra fræða og tungumáls einkar vel. Ragnar skrifar einnig fróðlegan inngang að ritinu þar sem helstu hugtök eru skýrð fyrir lesandanum ásamt því að varpa ljósi á bakgrunn og umfangsmikil áhrif textans.

Safn til iðnsögu Íslendinga. Iðnsaga Austurlands, fyrri hluti.

Rakin er saga prentiðnaðar, bókbands, efnaiðnaðar, skinnaverkunar og málmiðngreina á Austurlandi.

Í síðari bindinu er svo fjallað um ljósmyndun, brauðgerð, tréskipasmíði, stálskipasmíði, skógerð og plast- og gúmmíiðnað.

Þekkingarsköpun í hjúkrunar- og ljósmóðurfræði hefur þann hagnýta tilgang að auka skilning, lýsa, skýra og beita þekkingu til að fyrirbyggja heilsutjón og leysa úr klínískum vandamálum. Í bók þessari er fjallað um fjölbreytileg viðfangsefni á fræðasviðum sautján kennara í hjúkrunarfræðideild við Háskóla Íslands.

Ritstjóri: Helga Jónsdóttir

Útgáfuár: 2006

Þýðing: Þorleifur Hauksson.
Inngang ritar Sigríður Þorgeirsdóttir.

Finnski rökfræðingurinn Georg Henrik von Wright má heita merkastur norrænna heimspekinga 20. aldar. Hann lærði hjá Wittgenstein, sem leit á hann sem arftaka sinn, og vann að því að víkka út verksvið rökfræðinnar, meðal annars með rökfræðilegri greiningu siðaboða og athafna og háttarökfræði, sem hann var einn upphafsmannanna að. Á síðari hluta ferils síns runnu hins vegar upp fyrir honum takmarkanir rökgreiningarhefðarinnar í heimspeki og hann tók að fjalla um viðfangsefni sem heimspekingar innan þeirrar hefðar höfðu ekki talið sér beinlínis viðkomandi: ástand siðmenningarinnar og heimsmyndir nútímans.

Skrif von Wrights um þessi efni eru yfirleitt aðgengileg og ætluð almenningi ekki síður en heimspekingum, öfugt við hin tæknilegu verk hans um rökfræði, og svo er einnig um Framfaragoðsögnina. Ritið er nýlegt, gefið út 1993, áratug fyrir dauða höfundarins. Það hefur að geyma safn ritgerða sem gagnrýna þá ríkjandi hugmynd að vísindaleg þróun leiði til eiginlegra framfara og rekja hugmyndasögulegar rætur þessarar goðsagnar allt aftur til frelsunarhugmyndar kristindómsins. Skynsemistrú upplýsingarinnar fylgdi trú á að vísindalegar framfarir myndu bæta bæði lífsskilyrði og siðferði manna, en fólki varð smám saman ljóst af framgangi sögunnar að tækniafrekin mátti ekki síður nýta til ills. Því hörfaði skynsemistrúin, að mati von Wrights, og tækniframfarirnar urðu að markmiði í sjálfu sér. Slíkt gildismat telur hann brýnt að uppræta, enda séu ýmsir fylgifiskar tækniframþróunarinnar byrði á mönnum fremur en frelsandi afl. Hann hafnar því að þekkingarleit sé alltaf göfug í sjálfri sér og það sé einungis hagnýting þekkingarinnar sem geti brugðið á báða bóga, heldur sé hún iðulega samofin einhverju gildismati. Því þurfi að að skilja á milli grunnrannsókna í vísindum og hagnýtra rannsókna og taka gagnrýna afstöðu til vísindanna. Þessi afstaða von Wrights er samtvinnuð gagnrýni hans á óhefta markaðshyggju.

Von Wright taldi hlutverk heimspekinnar vera greiningu á því innsæi sem fólgið er í hugtökum okkar og ekki falla undir rökfræði. Hann segir eitt gagnlegasta hlutverk heimspekinga vera að greina hin raunverulegu markmið vísindaþróunar, enda sé þeim ekki stætt á ábyrgðarlausu skeytingarleysi um samfélagið. Sigríður Þorgeirsdóttir skýrir frá þessum hugmyndum von Wrights og fjallar ítarlega um kenningu hans um framfaragoðsögnina í fróðlegum inngangi sínum að verkinu.

Þýðing: Clarence E. Glad sem einnig ritar inngang og skýringar.

Klemens frá Alexandríu var einn af hinum svonefndu kirkjufeðrum kristninnar. Hann starfaði í borginni Alexandríu í Egyptalandi á ofanverðri annarri öld eftir Krist og hafði mikil áhrif á mótun kristinnar trúar með því að hann varð fyrstur kristinna manna til að flétta skipulega saman gríska heimspeki og hina gyðing-kristilegu hugsun. Menningarsögulegt gildi verka hans er því ótvírætt. Klemens hlaut gríska menntun og þekkti vel til heimspeki Platons, Aristótelesar og stóuspekinganna, enda gætir víða áhrifa þeirra á hugsun hans. Hann leit svo á að heimspekin færði manni heim mikilvæga þekkingu á sjálfum sér, heiminum og Guði, þótt hún væri að vísu ekki nema hjálpartæki á vegi mannsins til hjálpræðis.

Fræðarinn er eitt grundvallarrita Klemensar. Hugsanlegt er að bókin hafi verið rituð sem leiðsagnarkver í kristilegu uppeldi, en í henni setur höfundur fram guðfræðilega undirstöðu kristinnar siðfræði. Maðurinn er skapaður í Guðs mynd og fullkomnun hans felst í aðlögun að Guði. Í augum Guðs erum við börn á þroskabraut og fræðari okkar er Kristur, sem hvetur, ráðleggur og huggar. Það er með því að reyna að líkjast honum í verkum okkar sem við ræktum með okkur allar dygðir. Í umfjöllun sinni um uppeldi, menntun og siðferði leggur hann út af hugtakinu paidagogos eða fræðari, sem vísar til þess sem í hefðbundnu grísku uppeldi hafði öllum stundum umsjón með dreng og var ábyrgur fyrir því að koma honum til manns. Kristur, hið holdgerða Orð, er fræðari okkar í þessum skilningi en einnig kennari.

Bókinni fylgir ítarlegur inngangur eftir Clarence E. Glad þar sem guðfræði Klemensar, áhrifavöldum hans og stöðu kristindómsins á 2. öld eru gerð skil. Auk þess geymir þessi útgáfa fjölda skýringa og viðauka, lesendum til glöggvunar.

Annað rit Klemensar frá Alexandríu, Hjálpræði efnamanns, hefur einnig komið út sem Lærdómsrit.

Því hefur oft verið haldið fram að Þingeyingar hafi skarað fram úr landsmönnum að félagsþroska og menningu á 19. öld. Hér er þessi skoðun tekin til athugunar og einkum sagt frá starfi Þingeyinga að stjórnmálum og verslunarmálum.

Útgáfuár: 1977