Bókin kom út í tilefni af sjötugsafmæli Þorsteins Vilhjálmssonar, prófessors og frumkvöðuls í kennslu og rannsóknum í vísindasögu við HÍ.

Valinkunnir höfundar endurspegla áhugasvið Þorsteins; allt frá listum til vísinda, frá eðlisfræði og stærðfræði til heimspeki og sagnfræði.

Útgáfuár: 2010

Þýðing og skýringar: Áki G. Karlsson,

Árni Bergmann og Benedikt Hjartarson sem einnig ritar inngang.

Yfirlýsingar eru safn íslenskra þýðinga á helstu stefnuyfirlýsingum, eða „manifestóum“, evrópsku framúrstefnuhreyfinganna frá fyrstu áratugum 20. aldar. Þetta umfangsmikla rit gefur yfirlit yfir hugmyndafræði og orðræðu ítalskra og rússneskra fútúrista, þýskra expressíónista og hinna frönsku súrrealista og dadaista. Hverri hreyfingu er helgaður sérstakur inngangur auk þess sem rýnt er í sögulegt og menningarsögulegt samhengi framúrstefnuhreyfinganna í viðamiklum inngangi að bókinni. Þá fylgja henni sérstaklega ítarlegar skýringar. Yfirlýsingar hafa því ótvírætt gildi fyrir hvern þann sem vill kynna sér hinar merku hræringar í listum og listrænni orðræðu sem birtist í verkum framúrstefnuhópanna – og jafnframt nokkra sérstöðu meðal Lærdómsrita.

Textarnir sem hér birtast eru frá árunum 1906-1938 og eru allsundurleitir, enda stefnuskrár hreyfinga sem kepptust við að greina sig frá öðrum og lýsa yfir sérstöðu sinni. Á hinn bóginn sameinar þá hinn herskái tónn sem boðar andóf gegn hefðinni, viðleitnin til nýsköpunar, tilraunir með form og aðferðir til listsköpunar og meðvituð tengsl við stjórnmál og þjóðfélagsþróun, jafnframt andrökhyggju og trúnni á áhrifamátt tungumálsins á hugsun og samfélag. Hér er meðal annars að finna „Stofnun og stefnuyfirlýsingu fútúrismans“ eftir Filippo Tommaso Marinetti, sem jafnan er talin marka þau vatnaskil í sögu nútímalistar sem tilkoma fagurfræði framúrstefnunnar var, „Stefnuyfirlýsingu súrrealismans“ eftir André Breton og texta eftir Vladimir Majakovskij, Franz Marc, Tristan Tzara, Walter Gropius og fjölda annarra.

Stefnuyfirlýsingarnar urðu hjá framúrstefnumönnum að nýrri bókmenntagrein, það form sem þeir sköpuðu boðskap sínum og má að vissu leyti heita kjarni allrar starfsemi þeirra. Kennismiðir framúrstefnunnar ráðast gegn hefðbundinni rökvísi tungumálsins og þótt skrifum þeirra sé ætlað að miðla ætlun höfundanna og hafa þannig áhrif á hugarheim lesenda og samfélags, einkennist aðferðin af ákveðinni goðsögulegri rökvísi sem stuðla á að menningarlegum og þjóðfélagslegum umskiptum, sem hefðbundnum skrifum hlýtur að vera ofviða. Sérkenni yfirlýsinganna sem bókmenntaforms, rof þeirra við hefðina og rætur í samfélagslegum umbrotum samtímans eru meðal þess sem Benedikt Hjartarson varpar ljósi á í inngangi
sínum að þessu glæsilega riti.

Umhverfisrit bókmenntafélagsins

Í bókinni er viðhorfum til íslenskrar náttúru lýst eins og þau birtast í umræðu um vatnsaflsvirkjanir frá því um 1900-2008. Fylgt er slóð hugmyndafræðilegra átaka milli þeirra sem lögðu áherslu á virkjun vatnsorkunnar og þeirra sem haldið hafa sjónarmiðum náttúruverndar á lofti.

Útgáfuár: 2010

Þættir úr Íslandssögu frá landnámi til 1820 er yfirlitsrit um sögu lands og þjóðar frá landnámi fram um 1820.

Í þessu fyrsta hefti í ritröðinni Þættir úr sögu vestrænnar menningar er fjallað um sögu Vesturlanda frá steinöld til falls vest-rómverska ríkisins árið 476 e. Kr.

Í þessu öðru hefti í ritröðinni  Þættir úr sögu vestrænnar menningar greinir frá þróun mála á hinu vestræna menningarsvæði frá því að vestrómverska ríkið fellur árið 476 og til landafundanna í lok 15. aldar.

Þingvellir eru hjartastaður þjóðarinnar. Þar eru fegurðin og sagan við hvert fótmál. Í þessari glæsilegu bók er ítarlegt yfirlit um íslenska myndlist tengda Þingvöllum og þróun hennar í tímans rás. Við gerð hennar hefur verið unnið mikið starf við söfnun, skráningu og ljósmyndun listaverka en myndir af 269 verkum eftir 104 listamenn eru í bókinni.

Með verkum sínum hafa myndlistarmenn kennt okkur að meta náttúrufegurð Þingvalla en þeir hafa líka gert sögu Þingvalla að viðfangsefni, dregið upp myndir af glæstri fortíð og jafnframt kafað í þögn og sársauka Drekkingarhyls. Í þessari bók er í fyrsta sinn gefið ítarlegt yfirlit um íslenska myndlist tengda Þingvöllum og hvernig húnhefur þróast í tímans rás. Við gerð hennar hefur verið unnið mikið starf við söfnun, skráningu og ljósmyndun listaverka sem fjalla um náttúru og sögu Þingvalla í fortíð og nútíð. Myndir af 269 verkum eftir 104 listamenn eru í bókinni.

Ritstjóri: Baldur Jónsson

Þetta er fróðleiksrit um íslenska málpólitík og málræktarsögu. Hér eru birtar 18. ritgerðir um íslenska tungu eftir 16 þjóðkunna menn frá tímum sjálfstæðisbaráttunnar. Þær spanna um það bil 100 ár (1840-1940), frá Konráði Gíslasyni til Kristjáns Albertssonar.

Þó að ritgerðirnar í bókinni geymi sögulegan fróðleik er margt í boðskap þeirra enn í fullu gild. Allar hafa þær áður birst á prenti en telja má víst að enginn maður hafi átt þess kost a’ lesa þær allar í aldursröð – fyrr en nú. Bókin á erindi við alla sem áhuga hafa á íslenskri málrækt og málssögu.