Þýðing: Kristján Kristjánsson.

Inngang ritar Guðmundur Heiðar Frímannsson.

Heimspekingurinn og stærðfræðingurinn Gottlob Frege er talinn faðir nútímarökfræði og sá sem lagði hornsteininn að heimspekilegri merkingarfræði eins og hún er stunduð í dag. Verk hans vöktu furðu litla athygli meðan hann var á lífi, en á síðustu áratugum hefur heimspekingum í síauknum mæli orðið ljóst mikilvægi Freges og verk hans því hafin til þeirrar virðingar sem þau verðskulda. Merkastar má telja uppgötvanir hans á umsagnarökfræði og mögnurum (e. quantifiers), þ.e. aðferðum rökfræðinnar til að segja til um hvaða ályktanir megi draga af innri gerð setninga en ekki aðeins sambandinu milli heilla setninga eins og setningarökfræðin hafði áður gert.

Í þessari bók, eins og öðrum höfuðritum Freges, leitast hann við að sýna fram á að stærðfræði megi smætta niður í rökfræði. Sú kenning er nú almennt talin afsönnuð. Viðleitni Freges bar hins vegar ríkulegan ávöxt, þar með talda umsagnarökfræðina sem áður getur, sem og nýtt táknkerfi rökfræðinnar. Undirstöður reikningslistarinnar, sem út kom 1884, er þó laus við framandi tákn og formúlur, enda ætlaði höfundur henni að vera aðgengileg og auðskilin framsetning stærðfræðilegrar heimspeki sinnar. Í bókinni heldur hann fram röksmættakenningunni og svokallaðri hluthyggju um eðli talna og færir rök gegn þeirri kenningu annars vegar að stærðfræði sé leikur með tákn, óháður ytri veruleika (bókstafstrú), og hins vegar að lögmál stærðfræði og rökfræði séu í raun sálfræðileg lögmál (sálarhyggja). Hluthyggja Freges segir í sinni einföldustu mynd að töluorð gegni hlutverki einnefna í staðhæfingum stærðfræðinnar og að í sönnum staðhæfingum vísi einnefni til einhvers hlutar sem er til. Rök hans fyrir þessu eru meðal annars lykilhlutverk jafnaðar eða samsemdar til skilnings okkar bæði á tölum og hugtakinu tölu, en einnig á hlutarhugtakinu. Röksmættakenningin heldur því fram að einungis grundvallarreglur og skilgreiningar rökfræðinnar séu nauðsynlegar til að sanna setningar stærðfræðinnar og þar með séu þær rökhæfingar.

Báðar kenningarnar eru vandkvæðum bundnar, eins og Guðmundur Heiðar Frímannsson gerir grein fyrir í inngangi að Undirstöðum reikningslistarinnar. Engu að síður hafa röksemdafærslur Freges tvímælalaust mikinn heimspekilegan þunga, þær eru ómissandi hverjum þeim sem vill kynna sér heimspeki stærðfræðinnar og eru á endanum tilraunir til að svara hinum miklu gátum um hlutlægan veruleika og tengsl tungumálsins við heiminn.

Ritstjóri: Valur Ingimundarson

Í þessari bók er fjallað um þróun íslenskrar utanríkisstefnu og ýmsar breytingar sem orðið hafa á stöðu Íslands á alþjóðavettvangi á tímabilinu 1991-2007. Hér fléttast saman ritgerðir 13 fræðimanna á sviði stjórnmálafræði, sagnfræði, lögfræði, landfræði, mannfræði, félagsfræði og hagfræði. Sjónum er einkum beint að samskiptum Íslands og Bandaríkjanna og einnig Evrópusamrunanum.

Útgáfuár: 2008

Útgáfuár: 1976

Jóhann Sigurjónsson er ótvírætt eitt af höfuðskáldum Íslendinga á 20. öld. Í ljóðum hans kveður við nýjan tón, gjörólíkan þeim sem setur mestan svip á stórbrotinn kveðskap næstu kynslóðar á undan. Hann var frumkvöðull módernismans í íslenskri ljóðlist og hefur samið ýmis fegurstu ljóð sem Íslendingar eiga. Jafnframt var hann fyrsti Íslendingurinn sem sló eftirminnilega í gegn sem leikskáld bæði á Íslandi og á erlendri grundu.

Sígild lýsing Tómasar More á fyrirmyndarsamfélagi Útópíumanna hefur verið mönnum innblástur á sviði stjórnmála og heimspeki allar götur síðan ritið leit dagsins ljós. Eiríkur Gauti Kristjánsson þýddi. Viðar Pálsson ritaði inngang og skýringar

Þýðing: Atli Magnússon sem einnig ritar inngang.

Vandræðaskáld er frásögn hins kunna breska rithöfundar og orðabókarsmiðs Samuels Johnson af ævi samtímamanns síns, skáldsins Richards Savage. Johnson, sem var uppi á 18. öld, var eftir dauða sinn hylltur sem mesti bókmenntajöfur sinna tíma en lífshlaup hans var markað erfiðleikum, deilum og þunglyndi eins og greint er frá í inngangi að þessu riti. Þekking hans á bókmenntum, ritsnilld og hin gríðarlegu fræðiafrek sem orðabók hans er til vitnis um, auk litríks persónuleika Johnsons, hafa þó markað honum óumdeildan sess sem eins af merkilegustu rithöfundum Breta fyrr og síðar.

Vandræðaskáld er um margt merk heimild um tíðarandann í Lundúnum á þeim tíma sem ýmiss konar útgáfustarfsemi var í örum vexti, launuð blaðamennska var að verða til og bókmenntasamfélagið samanstóð að miklu leyti af fátækum skáldum sem bitust um að selja útgefendum efni fyrir lága þóknun. Einn þessara manna var Richard Savage, sem setti mikinn svip á þetta samfélag og Johnson kynntist náið. Annar var svo um tíma Johnson sjálfur. Vandræðaskáld er sérkennileg og einstaklega glögg mannlýsing þar sem Johnson dregur fram bresti hins hrokafulla skálds, sem steypti sjálfum sér markvisst í glötun, en finnur þó til svo ríkrar samkenndar og samúðar með honum að hann leitast við að réttlæta jafnharðan breytni hans, þótt hvergi sé dregin fjöður yfir gallana. Sagan verður því harmræn og er öðrum þræði hugleiðing um stöðu listamannsins í samfélaginu, en Savage leit svo á að skáldgáfa sín veitti sér forréttindi og ætlaðist til virðingar og raunar framfærslu af hendi annarra. Reyfarakennd ætternissaga hans þar sem hann hélt því fram að hann væri óskilgetinn sonur aðalsfólks á líklega ekki við rök að styðjast, en Savage kúgaði þó um tíma fé af fólkinu sem hann hélt fram að væri fjölskylda sín. Hann fann sárt til þess að vera ofurseldur duttlungum og smekk manna, en var fyrirhyggjulaus og taldi sér ekki sæmandi að hegða sér í samræmi við aðstæður sínar, sólundaði jafnharðan því fé sem honum áskotnaðist og var alla tíð haldinn sárri biturð yfir hlutskipti sínu. Hvað sem líður skáldgáfu hans, lýsir Johnson honum sem þversagnakenndum einstaklingi, snillingi sem skorti alla almenna skynsemi, siðapostula sem drýgði þó flestar syndir og fáguðum herramanni sem dvaldi þó heimilislaus meðal ógæfufólks.

Atli Magnússon greinir í inngangi frá ævi og verkum Johnsons og tíðaranda Lundúna á tímum þessara tveggja sérvitringa.

Umhverfisrit Bókmenntafélagsins

Veröld í vanda fjallar um fjölmargar hliðar umhverfismála – sumar óvæntar. Náttúran og mismunandi viðhorf til hennar liggja í kjarna fjölmargra þeirra mála sem tekist er á um í íslensku samfélagi og valda bæði ágreiningi og illindum. Aukinn skilningur og sátt um þessi mál verður sífellt mikilvægari eftir því sem vandinn vex, og er bókinni ætlað að benda á leiðir til þess að efla hvort tveggja. Fjórtán sérfróðir viðmælendur bregðast skriflega við efni bókarinnar, einn á eftir hverjum kafla. Þeir eru ekki alltaf sammála bókarhöfundi eða áherslum hans. Ljósmyndir eftir fjóra ljósmyndara prýða bókina og ljóð eftir Ara Trausta fylgir hverjum kafla hennar.