Eftir fall Ólafs helga réðu Danir yfir Noregi um hríð, uns norskir höfðingjar, sem verið höfðu andstæðingar Ólafs, sóttu Magnús son hans ungan að aldri austur í Garðaríki og gerðu hann konung. Þegar Magnús þroskaðist hugðist hann hefna sín á drápsmönnum föður síns, en þá veitti Sighvatur skáld Þórðarson honum föðurlega áminningu í Bersöglisvísum sem Snorri Sturluson tekur að miklu leyti upp í sögu sína. Við það bætti hinn ungi konungur ráð sitt og ávann sér viðurnefnið ‘góði’.

Með Magnúsi kom síðar til ríkis hálfbróðir föður hans, Haraldur Sigurðarson, sem hafði aflað sér frægðar úti í Miklagarði. Haraldur var skörungur mikill, en þótti strangur stjórnandi og hlaut því auknefnið ‘harðráði’. Hann féll í orrustu við Stamforðabryggjur (Stamford Bridge) í Englandi 1066.

Eftir Harald stýrði Noregi um langt skeið sonur hans Ólafur sem var slíkur friðarmaður að hann hlaut viðurnefnið ‘kyrri’, enda er saga hans örstutt í Heimskringlu. En með tilkomu Magnúsar Ólafssonar, sem kallaður var berfættur, glæddust atburðir að nýju. Magnús herjaði víða og féll á Írlandi 1103.

Synir Magnúsar ríktu í fyrstu þrír saman: Sigurður, Eysteinn og Ólafur. Hinn yngsti þeirra varð skammlífastur, en Sigurður lifði lengst. Hann fór mikla frægðarför út til Jerúsalem og var síðan kallaður Jórsalafari. Einn hinn snjallasti af þáttum Heimskringlu er kappmæli eða „mannjafnaður“ þeirra bræðra, Eysteins og Sigurðar. Snorri hefur sótt efni í þessa frásögn til Morkinskinnu, en endurbætir hana frábærlega.

Friður ríkti innanlands í Noregi frá falli Ólafs helga fram að andláti Sigurðar Jórsalafara, eða í rétt hundrað ár (1030–1130). En þá hófst það tímabil Noregssögu sem almennt er kallað „borgarastríðin“ og stóð nær óslitið í 110 ár, frá andláti Sigurðar 1130 uns menn Hákonar gamla tryggðu völd hans með vígi Skúla hertoga í Niðarhólmi 1240. Fyrra skeiði stríðanna er lýst í Heimskringlu.

Til Sigurðar Jórsalafara kom vestan af Írlandi maður að nafni Gillikristur, sem öðru nafni nefndist Haraldur gilli, og kvaðst vera bróðir hans, sonur Magnúsar berfætts. Eftir dauða Sigurðar gerði hann kröfu til ríkis og var tekinn til konungs yfir hálfu landi móti Magnúsi Sigurðarsyni. Síðan börðust þeir um völdin og hafði Haraldur sigur. Lét hann taka Magnús, blinda hann og limlesta og setja í klaustur.

Þá kom fram annað konungsefni, Sigurður slembidjákn, sem einnig þóttist vera sonur Magnúsar berfætts. Tókst honum að ráða Harald gilla af dögum, en náði þó ekki konung­ dómi í Noregi og var sjálfur píndur til dauða. Þá urðu konungar synir Haralds gilla: Ingi, Eysteinn og Sigurður munnur, allir á barns aldri, og börðust þeir eða flokkar þeirra um völdin uns allir þrír lágu í valnum.

Næstur kom til valda Hákon herðibreiður, sonur Sigurðar munns – einnig barn að aldri, og rennur saga hans saman við Haraldssona sögu, því að menn Hákonar eiga í stríði við Inga Haraldsson og fella hann. En Erlingur jarl skakki hefnir Inga konungs, fellir Hákon herðibreið (1162) og lætur krýna Magnús son sinn til konungs. Magnús var ekki konung­ borinn í föðurætt, en dóttursonur Sigurðar Jórsalafara. Þeir feðgar eru við völd í Noregi þegar Heimskringlu lýkur, en falla báðir síðar fyrir Sverri konungi svo sem lýst er í Sverris sögu.

Kjalnesinga saga gerist á dögum Haralds hárfagra en er rituð á 14. öld, ýkjufull skemmti­saga sem minnir mjög á fornaldarsögur. Höfundur hefur verið kunnugur á söguslóðum og gefur mörgum persónum heiti eftir örnefnum. Aðalgarpur sögunnar er Búi Andríðsson; hann dvelst um skeið hjá Dofra konungi í Dofrafjalli í Noregi og getur soninn Jökul við Fríði dóttur hans. Þegar Jökull kemur til fundar við föður sinn vill hann ekki við honum gangast, og þreyta þeir fang sem lýkur svo að Búi bíður bana, en Jökull hverfur á braut. Einhverjum uppskrifara hefur ekki þótt nóg frá Jökli sagt og aukið við sérstökum Jökuls þætti Búasonar sem er enn ýktari en sagan, segir frá viðureign garpsins við tröll og forynjur og lýkur svo að hann verður konungur í Serklandi.

Víglundar saga er hugljúf frásögn af ástum þeirra Víglundar og Ketilríðar sem í fyrstu er mein­ að að eigast en ná þó saman að lokum. Sagan er með allra yngstu Íslendingasögum, samin undir sterkum áhrifum frá riddarasögum, og er Tristrams saga nánasta fyrirmyndin. Hún er prýdd með tregafullum dróttkvæðum stökum sem Víglundur kveður til ástmeyjar sinnar.

Króka-Refs saga er einnig ung skáldsaga, haglega rituð og einkar skemmtileg. Refur hlýtur viðurnefni sitt fyrir kænskubrögð sín sem aldrei bregðast. Snjallastur er orðaleikur hans þegar hann lýsir vígi Skálp-Grana á hendur sér, og minna gáturnar á skáldskaparmál Snorra- Eddu. Á kafla víkur sögunni til Grænlands þar sem Refur lendir í miklum ævintýrum.

Þórðar saga hreðu er til í tveim gerðum, og er önnur heil en hin í brotum. Sagan er að mestu leyti skáldskapur, en ekki í anda fornaldarsagna eða riddarasagna heldur stæling á eldri Íslendingasögum (Egils sögu, Njálu o.fl.). Þórður er kappi mikill sem verst árásum margra manna í senn ef á þarf að halda. Hann var hagleiksmaður mikill og smíðaði fræga skála í Flatatungu og víðar.

Finnboga saga er enn ein ýkjusagan frá 14. öld, löguð eftir eldri Íslendingasögum. Finnbogi rammi ólst upp á Flateyjardal norður. Hann er líkur Þórði hreðu að garpskap og vígfimi og berst létti­lega við ofurefli liðs. Sagan tengist Vatnsdælu þar sem segir frá skiptum Finnboga og frænda hans Bergs rakka við Ingimundarsyni. Hvor saga er vilhöll sínum hetjum, en auk þess liggja líklega að baki mismunandi munnmælasagnir sem valda því að margt ber á milli.

Gunnars saga Keldugnúpsfífls hefur mörg sömu efnisatriði sem Kjalnesinga saga og er líklega sniðin eftir henni. Hún er meðal allra yngstu Íslendingasagna.

Laxdæla saga segir frá ástum og vígaferlum fólks í Laxárdal í Dölum fyrir og eftir aldamótin 1000. Hún er sannfræðileg að því leyti að hún segir frá alkunnu fólki og styðst sýnilega við miklar munnmælasagnir. En jafnframt ber hún í lýsingum augljós merki riddarasagna sem þýddar voru úr frönsku á dögum Hákonar konungs gamla á 13. öld, og því er talið að sagan muni rituð nær miðbiki þeirrar aldar. Í upphafi sögunnar er sagt frá landnámi Auðar djúp­ úðgu og síðan frá niðjum hennar, en allt stefnir að uppruna og viðgangi hins göfga höfðingja Ólafs pá í Hjarðarholti. Síðan koma til sögu Kjartan sonur hans og Bolli frændi hans og fóstursonur, og með ástum Kjartans og Guðrúnar Ósvífursdóttur tekur að hitna í kolunum. Guðrún er síðan sá meginás sem sagan hverfist um. Bolli ann henni einnig og fær hennar með nokkrum óheilindum. Þegar Kjartan kemur heim úr Noregsför og spyr gjaforð Guðrúnar taka ástir þeirra hamskiptum, og úfar rísa með frændum og fornvinum. Að eggjan Guðrúnar sitja bræður hennar og bóndi fyrir Kjartani fáliðuðum, og Bolli veitir honum banasár. En hvert víg kallar á hefnd. Bræður Kjartans fara með lið á hendur Bolla og vega hann þar sem hann er einn fyrir í seli með Guðrúnu; og í fyllingu tímans hefna synir þeirra föður síns og vega þann sem veitti honum banasár og þerrði blóð af spjóti sínu á blæju Guðrúnar. Sjálf lifir hún sína fjóra eiginmenn sem henni höfðu birst í táknrænum draumi á ungum aldri. Þegar hinn glæsti sonur hennar, Bolli Bollason, spyr hverjum manni hún hafi mest unnað, svarar hún með fleygustu orðum íslenskrar tungu: „Þeim var ég verst er ég unni mest.“

Halldórs þættir Snorrasonar eru auðkenndir I og II eða hinn fyrri og hinn síðari. Fyrri þáttur­inn er fremur sviplítil saga sem segir frá skiptum Halldórs við Einar þambarskelfi og Bergljótu konu hans. En síðari þátturinn er meðal gimsteina íslenskrar sagnalistar. Halldór fór á ungum aldri með Haraldi Sigurðarsyni suður til Miklagarðs og leysti þar ýmsar þrautir með konung­sefninu sem um má lesa í Morkinskinnu og Heimskringlu. Í þættinum er því lýst hversu vin­átta þeirra kólnar smám saman eftir heimkomuna til Noregs. Þverlyndi Halldórs og kappgirni stangast við konunglegan metnað sem þróast með Haraldi eftir að hann er sestur á veldisstólinn.

Stúfs þáttur er varðveittur í tveim gerðum, bæði sem sjálfstæð saga og sem innskot í konungasögur. Þetta er skemmtileg saga um rogginn Íslending sem stendur vel fyrir sínu við hirð Haralds konungs Sigurðarsonar.

Orkneyinga saga greinir frá Orkneyjajörlum frá því um 900 og fram á 13. öld. Sumir telja að svo sem sagan er til okkar komin sé hún yngri en Heimskringla, en einhverja Orkneyinga sögu hefur Snorri þekkt, sem hann kallar Jarla sögu(r), og hefur hún verið stofn þeirrar sögu sem varðveitt er. Sagan ber þess glögg merki að hún hefst sem fortíðarsaga og breytist síðan smám saman yfir í samtíðarsögu. Hún er stórmerk heimild og segir frá mörgum áhrifa­miklum atburðum. Bent hefur verið á tengsl Orkneyinga við Oddaverja og einnig við Hvassafellsmenn í Eyjafirði, niðja Þorgeirs Hallasonar (d. 1169). Til þessara tengsla kynni að mega rekja ritun sögunnar.

Legenda de sancto Magno, stutt helgisaga Magnúsar Eyjajarls á latínu, er prentuð hér ásamt íslenskri þýðingu útgefandans.

Um Magnús Erlendsson Eyjajarl hinn helga eru til tvær sjálfstæðar sögur:

Magnúss saga skemmri er framan af útdráttur úr Orkneyinga sögu, en síðan er henni fylgt nokkuð nákvæmlega þegar kemur að frásögnum af helgum Magnúsi.

Magnúss saga lengri hefur verið eignuð Bergi Sokkasyni sem ábóti var á Munkaþverá á 14. öld. Sagan er að nokkru byggð á Orkneyinga sögu, en langir kaflar eru þýðing úr latínu­ riti eftir Robert frá Cricklade, príor í Oxford, sem uppi var á 12. öld.

Helga þáttur og Úlfs gerist í Orkneyjum kringum 1000 en er saminn á 14. öld. Þetta er skáldleg dæmisaga um þróun þriggja kynslóða frá grimmri heiðni til göfugrar kristni.

Sverris saga er eitt af stórvirkjum íslenskra bókmennta, eins og Sigurður Nordal komst að orði. Þetta er samtímasaga, ævisaga Sverris Sigurðarsonar Noregskonungs (d. 1202), elsta veraldlega konungasagan sem varðveitt er í heild. Samkvæmt formála er upphaf sögunnar ritað af Karli ábóta Jónssyni í viðurvist Sverris sjálfs, sem „réð fyrir hvað rita skyldi“. Sagan er rituð af mikilli list og persónulýsing konungsins er ein sú skýrasta og blæbrigðaríkasta sem fyrirfinnst í fornum sögum.

Sverrir Sigurðarson ólst upp í Færeyjum og var þar settur til bókar og vígður til prests. Hann er samkvæmt sögunni 24 ára gamall þegar hann kemst að því að hann er í raun laun­ sonur Sigurðar konungs Haraldssonar sem var auknefndur munnur, og þá býr hann ferð sína til Noregs til að „sjá hvað í vill gerast“. Átta árum síðar hefur hann lagt alla helstu andstæð­inga sína að velli og er einn viðurkenndur konungur yfir öllum Noregi. Sverrir sat hins vegar ekki lengi á friðarstóli. Sífellt efldust ófriðarflokkar gegn honum, auk þess sem hann átti í hörðum deilum við kirkjuna og var bannfærður af páfa 1198. Sagan lýsir þessum átökum vel frá sjónar­ hóli Sverris. Þá eru í Viðauka þessarar útgáfu prentuð brot úr ýmsum samtíma­heimildum sem varpa á þau ljósi úr öðrum áttum. Þessi rit eru svonefnd Ræða gegn biskupum sem rituð var undir handarjaðri Sverris sjálfs, Danasaga Saxa hins málspaka og þrjú ensk sagnarit frá því um 1200.

Meðal þess sem sagan hefur að geyma eru margar mjög merkilegar ræður sem Sverrir á að hafa flutt yfir mönnum sínum, og þarna er einnig lýst draumum Sverris og þeirri herstjórnarlist sem í fyllingu tímans lyfti þessum ókunna og allslausa presti frá Færeyjum upp í veldisstól norska konungsríkisins. Álit samtímamanna á list og heimildargildi sögunnar birtist í því meðal annars að allir síðari höfundar Noregskonungasagna, að Snorra Sturlusyni meðtöldum, ljúka umfjöllun sinni árið 1177, árið sem Sverrir gerðist foringi fámenns og illa búins hers Birkibeina og hóf að brjótast til valda.