Þýðing: Jón Bjarni Atlason
Inngangur: Markus Meckl

Höfundur þessarar bókar, Alina Margolis-Edelman, fæddist í Lodz í Póllandi og var barn að aldri þegar heimsstyrjöldin síðari skall á. Hún var gyðingur og svo fór að hún var færð ásamt hundruðum þúsunda annarra í gettóið í Varsjá. Frásögn hennar er látlaus en ristir djúpt.

Ritstjóri: Valur Ingimundarson

Í þessari bók er fjallað um þróun íslenskrar utanríkisstefnu og ýmsar breytingar sem orðið hafa á stöðu Íslands á alþjóðavettvangi á tímabilinu 1991-2007. Hér fléttast saman ritgerðir 13 fræðimanna á sviði stjórnmálafræði, sagnfræði, lögfræði, landfræði, mannfræði, félagsfræði og hagfræði. Sjónum er einkum beint að samskiptum Íslands og Bandaríkjanna og einnig Evrópusamrunanum.

Útgáfuár: 2008

Útgáfa í aldir tvær – Hið íslenska bókmenntafélag 1816-2015

Í þessu riti er í tilefni af 200 ára afmæli Hins íslenska bókmenntafélags tekið saman yfirlit yfir útgáfu félagsins frá upphafi.

Ritið geymir tvær skrár, annars vegar skrá um bækur sem Bókmenntafélagið hefur gefið út frá stofnun til loka árs 2015 og Egill Baldursson hefur tekið saman og hins vegar skrá um efni í Skírni árin 2002-2015 í samantekt Steins Bjarka Björnssonar.

Þessar skrár auðvelda aðgang að því fjölbreytta efni sem Bókmenntafélagið hefur gefið út, en frá 1816 til loka árs 2015 gaf félagið út rúmlega 500 bókatitla.

Jóhann Sigurjónsson er ótvírætt eitt af höfuðskáldum Íslendinga á 20. öld. Í ljóðum hans kveður við nýjan tón, gjörólíkan þeim sem setur mestan svip á stórbrotinn kveðskap næstu kynslóðar á undan. Hann var frumkvöðull módernismans í íslenskri ljóðlist og hefur samið ýmis fegurstu ljóð sem Íslendingar eiga. Jafnframt var hann fyrsti Íslendingurinn sem sló eftirminnilega í gegn sem leikskáld bæði á Íslandi og á erlendri grundu.

Þýðing: Atli Magnússon sem einnig ritar inngang.

Vandræðaskáld er frásögn hins kunna breska rithöfundar og orðabókarsmiðs Samuels Johnson af ævi samtímamanns síns, skáldsins Richards Savage. Johnson, sem var uppi á 18. öld, var eftir dauða sinn hylltur sem mesti bókmenntajöfur sinna tíma en lífshlaup hans var markað erfiðleikum, deilum og þunglyndi eins og greint er frá í inngangi að þessu riti. Þekking hans á bókmenntum, ritsnilld og hin gríðarlegu fræðiafrek sem orðabók hans er til vitnis um, auk litríks persónuleika Johnsons, hafa þó markað honum óumdeildan sess sem eins af merkilegustu rithöfundum Breta fyrr og síðar.

Vandræðaskáld er um margt merk heimild um tíðarandann í Lundúnum á þeim tíma sem ýmiss konar útgáfustarfsemi var í örum vexti, launuð blaðamennska var að verða til og bókmenntasamfélagið samanstóð að miklu leyti af fátækum skáldum sem bitust um að selja útgefendum efni fyrir lága þóknun. Einn þessara manna var Richard Savage, sem setti mikinn svip á þetta samfélag og Johnson kynntist náið. Annar var svo um tíma Johnson sjálfur. Vandræðaskáld er sérkennileg og einstaklega glögg mannlýsing þar sem Johnson dregur fram bresti hins hrokafulla skálds, sem steypti sjálfum sér markvisst í glötun, en finnur þó til svo ríkrar samkenndar og samúðar með honum að hann leitast við að réttlæta jafnharðan breytni hans, þótt hvergi sé dregin fjöður yfir gallana. Sagan verður því harmræn og er öðrum þræði hugleiðing um stöðu listamannsins í samfélaginu, en Savage leit svo á að skáldgáfa sín veitti sér forréttindi og ætlaðist til virðingar og raunar framfærslu af hendi annarra. Reyfarakennd ætternissaga hans þar sem hann hélt því fram að hann væri óskilgetinn sonur aðalsfólks á líklega ekki við rök að styðjast, en Savage kúgaði þó um tíma fé af fólkinu sem hann hélt fram að væri fjölskylda sín. Hann fann sárt til þess að vera ofurseldur duttlungum og smekk manna, en var fyrirhyggjulaus og taldi sér ekki sæmandi að hegða sér í samræmi við aðstæður sínar, sólundaði jafnharðan því fé sem honum áskotnaðist og var alla tíð haldinn sárri biturð yfir hlutskipti sínu. Hvað sem líður skáldgáfu hans, lýsir Johnson honum sem þversagnakenndum einstaklingi, snillingi sem skorti alla almenna skynsemi, siðapostula sem drýgði þó flestar syndir og fáguðum herramanni sem dvaldi þó heimilislaus meðal ógæfufólks.

Atli Magnússon greinir í inngangi frá ævi og verkum Johnsons og tíðaranda Lundúna á tímum þessara tveggja sérvitringa.

„Nú sjáið þið hvernig vegferð okkar, sem hófst með athugunum sem aðeins snerust um nærtækustu hagnýt tækniatriði vélrænnar vinnu, hefur leitt okkur að almennu náttúrulögmáli sem, eftir því sem séð verður, nær til allra náttúruferla og stjórnar þeim. Lögmálið er ekki lengur takmarkað við hagnýtar vélar okkar mannanna, heldur tjáir það almennan og sérlega einkennandi eiginleika allra náttúruafla.“

Í vísindafyrirlestrum Helmholtz fær lesandinn tilfinningu fyrir því hvernig umhorfs var í evrópskum vísindaheimi á ofanverðri 19. öld þegar enn var deilt um grundvöll efnisheimsins. Helmholtz hafði mikil áhrif á samtímamenn sína og lagði grunninn að mörgum uppgötvunum síðari tíma. Um leið átti hann þátt í að móta hugsunarhátt nútímans.

Bókin kom út í tilefni af sjötugsafmæli Þorsteins Vilhjálmssonar, prófessors og frumkvöðuls í kennslu og rannsóknum í vísindasögu við HÍ.

Valinkunnir höfundar endurspegla áhugasvið Þorsteins; allt frá listum til vísinda, frá eðlisfræði og stærðfræði til heimspeki og sagnfræði.

Útgáfuár: 2010