Í þessu þriðja bindi um Skálholt, í ritröðinni Staðir og kirkjur, er fjallað um skrúða, áhöld, minningarmörk og bækur. Greint er annars vegar frá þeim hlutanum sem horfinn er, og hins vegar frá þeim sem varðveist hefur.

Safn til iðnsögu Íslendinga. Saga sútunar á Íslandi.

Í þessari bók er lýst í máli og myndum helstu aðferðum við sútun og verkun skinna. Fjallað er um skinnaverkun fyrr á öldum, hvernig sútaraiðn festi rætur hérlendis með fyrstu faglærðu súturunum og hvernig sútun var verksmiðjuvædd um miðja 20. öld.

Hið íslenska bókmenntafélag 1816-2016.

Höfundur: Sigurður Líndal.

Hið íslenska bókmenntafélag var stofnað árið 1816. Af tilefni tveggja alda afmælisins kemur út ágrip af sögu þessa elsta bókaforlags landsins en stofnun Bókmenntafélagsins markaði gagngera breytingu á viðhorfi manna gagnvart íslenskri tungu og bókmenntum.

Rakin er stofnun félagsins, greint frá útgáfustarfi og annarri starfsemi þess.

Hinar fornu sögur Íslendinga eru hér endursagðar á einföldu en kjarnmiklu máli þar sem samhengi sagna, atburða og persóna frá öllum þjóðveldistímanum er rakið, allt frá Ingólfi Arnarsyni landnámsmanni á 9. öld fram til Sturlu Þórðarsonar sagnaritara. Byggt er á Landnámabók, Íslendingasögum, biskupasögum og Sturlungu. Höfundur lætur lesendum hins vegar eftir að draga mörkin milli sanninda og skáldskapar. Dr. Jónas Kristjánsson var lengi forstöðumaður Stofnunar Árna Magnússonar á Íslandi.

Útgáfuár: 2012

Í Stjórnmálum er fjallað með skýrum og greinargóðum hætti um nokkur grundvallarhugtök nútímastjórnmála. Fjallað er um ólíkan skilning á stjórnmálum, valdi, yfirráðum, lögmæti, ríki, fullveldi, þjóðríki, öryggi, velferð, stýringu, þjóð, þjóðernishyggju, hnattvæðingu, fjölmenningu, hlutverki trúarbragða og lýðhyggju. Einnig er fjallað um sjálfstæðisbaráttuna, íslenska þjóðernishyggju og deilur um utanríkismál sem gjarnan hafa snúist um ólíka sýn á fullveldi og sjálfstæði.

Markmiðið er að öðlast betri skilning á hinum pólitíska veruleika með hjálp hugtaka og kenninga stjórnmálafræðinnar.

Bókin er skrifuð með almenna lesendur í huga, ekki síst ungt fólk og nemendur. Fyrir áhugamenn um stjórnmál og þjóðfélagsumræðu er bókin hvalreki.

Þýðing: Uggi Jónsson

George Orwell er með þekktari pólitískum skáldum 20. aldar. Hann var rithöfundur, ljóðskáld og blaðamaður en er nú oftast minnst fyrir skáldsögur sínar, Dýrabæ, sem komið hefur út í íslenskri þýðingu á vegum Bókmenntafélagsins, og 1984. Orwell, sem lýsti sér sem sósíalískum demókrata, lét óréttlæti og alræðisstefnur samtímans sig svo miklu varða að hann gerðist sjálfboðaliði í stríðinu gegn þjóðernissinnum á Spáni og reyndi ákaft að bjóða fram krafta sína í stríði Bretlands gegn Hitler. Áðurnefndar bækur bera pólitískri meðvitund Orwells skýrt vitni og fordæma harðlega hvers kyns tilhneigingar til alræðis, undir hvaða merkjum sem þær birtast. En þótt flestir nútímamenn tengi Georges Orwell við eftirminnilegan skáldskap, þá var hann einkum kunnur meðal samtímamanna sinna fyrir blaðamennsku sína og snjallar ritgerðir.

Ritgerðir Orwells eru ótalmargar, sumar þeirra birtust í blöðum og tímaritum á meðan höfundurinn lifði, en aðrar litu ekki dagsins ljós fyrr en eftir dauða hans þegar ritgerðir hans, ritdómar, erindi, blaðagreinar, dagbókarbrot og bréf voru gefin út í mörgum bindum. Viðfangsefnin voru af ýmsu tagi, allt frá veðri og matseld til valdadýrkunar og hegningaraðferða. Bókin Stjórnmál og bókmenntir geymir brot af bestu ritgerðum Orwells á þessu sviði. Greinarnar gefa glögga mynd af honum sem ritgerðasmið, skáldsagnahöfundi, þjóðfélagsgagnrýnanda og bókmenntarýni. Safnið gefur lesandanum þannig heilsteyptari mynd af þeim ólíku viðfangsefnum sem gripu hugsuðinn Orwell. Meðal ritgerða í Stjórnmálum og bókmenntum má finna hugleiðingar Orwells um stjórnmál og hvernig þau tengjast dvöl hans í Búrma, þátttöku hans í spænska borgarastríðinu og friðarstefnu Ghandis. Einnig má lesa um afstöðu hans gagnvart vináttulandsleikjum, þar sem hann færir rök fyrir því að slík iðkun kunni að ýta undir fjandskap og illar kenndir gagnvart mótherjaþjóðinni. Greinar um bókmenntir, ritlist og rithöfundarferil Orwells eru einnig meðal ritgerða í þessu safni. Þar birtast meðal annars áhyggjur hans af tungumálinu sem afvegaleiðandi afli í skilningi á veruleikanum og hvernig vinna má bug á þessari spillingu.

Uggi Jónsson þýddi greinarnar úr ensku en hann hefur áður þýtt verk Orwells og fleiri rit fyrir Bókmenntafélagið. Róbert H. Haraldsson ritar inngang að útgáfunni og gefur lesandanum greinargóða mynd af helstu hugðarefnum Orwells.

Eftir Orwell hafa einnig verið gefin út sem Lærdómsrit Dýrabær og Í reiðuleysi í París og London.

Sýnilegt myrkur – frásögn um vitfirringu

Þýðing: Uggi Jónsson, inngang ritar Einar Már Guðmundsson.

William Styron var fæddur í Virginíufylki í Bandaríkjunum árið 1925, en saga Suðurríkjanna átti eftir að lita rithöfundarferil hans mjög. Skammt frá fæðingarstað hans var aftökustaður þrælsins og baráttumannsins Nat Turner, en Styron skrifaði vinsæla bók byggða á ævi hans. William Styron átti erfitt framan af ævi, faðir hans þjáðist af þunglyndi og móðir hans lést eftir margra ára þjáningarfulla baráttu við krabbamein þegar William var aðeins fjórtán ára. Hann hvarf frá námi í háskóla til að leggja bandaríska hernum lið í seinni heimsstyrjöldinni, en japanski herinn gafst upp áður en hann náði að halda frá Bandaríkjunum til Kyrrahafsins. Herinn kvaddi hann síðar til þjónustu í Kóreustríðinu en þá komst Styron undan herþjónustu sökum augnvandamála.

Styron helgaði líf sitt ritstörfum og átti mikilli velgengni að fagna á því sviði þótt hann væri stundum umdeildur meðal samtímamanna sinna. Bók hans Játningar Nats Turner, sem kom út í ólgu sjöunda áratugarins þegar barátta svartra Bandaríkjamanna stóð sem hæst, vakti hatrömm viðbrögð. Hann var gagnrýndur harðlega fyrir lýsingu sína á söguhetjunni sem mörgum fannst niðrandi í garð blökkumanna. Ein frægasta bók hans, Val Soffíu, fór sigurför um Bandaríkin og Evrópu, en það fór fyrir brjóstið á mörgum að fórnarlamb Helfararinnar í sögunni skyldi ekki vera gyðingur heldur kristin kona með aríska andlitsdrætti.

Þrátt fyrir mikla velgengni þjáðist Styron af djúpu þunglyndi. Sýnilegt myrkur fjallar um orsakir og afleiðingar þunglyndis og var gefin út árið 1990, þegar Styron var kominn á sjötugsaldur. Bókin var upphaflega tímaritsgrein og lýsir tímabili í lífi Styrons þar sem hann missir tök á þunglyndi sínu og sekkur niður í dýpstu myrkur. Bókin hefst á lýsingu á því þegar Styron var boðið til Parísar í hóf honum til heiðurs. Ferðin markar hraða niðurleið í þunglyndið og Styron þjáist ómælt næstu mánuði í vitfirringu sinni sem leiðir af sér spítalavist, lyfjaneyslu, vonleysi og sjálfsvígshugsanir. Styron fjallar á yfirvegaðan og hlutlægan hátt um þetta tímabil ævi sinnar. Hann nýtir ritformið sem miðil hugleiðinga um þunglyndið sjálft og leitast við að tengja eigið líf og líðan við reynslu annarra rithöfunda, og ræðir þar meðal annars um Primo Levi, Virginiu Woolf og Albert Camus sem þjáðust af sama sjúkdómi. En þetta verk Styrons er einnig óður til lífsins og hann sýnir hér fram á að þrátt fyrir harða og stundum vonlitla baráttu er þunglyndi sjúkdómur sem mannsandinn getur sigrað.

Uggi Jónsson þýðir bókina listilega úr frummálinu, en Einar Már Guðmundsson ritar inngang um ævi og störf skáldsins.

Tækileg vitni er úrval ritgerða eftir dr. Sverrir Tómasson sem var gefið út í tilefni af sjötugsafmæli hans. Í bókinni eru 28 ritgerðir um bókmenntir og fræði sem upphaflega birtust á árunum 1974-2009. Greinunum fylgir eftirmáli höfundar þar sem við á.

Sverrir Tómasson lauk cand.mag.-prófi frá Háskóla Íslands árið 1971 og stundaði framhaldsnám við háskólana í Giessen og Cambridge. Árið 1988 varði hann doktorsritgerð sína Formálar íslenskra sagnaritara á miðöldum. Hann starfaði við Stofnun Árna Magnússonar á árunum 1971-76 og frá 1983. Sverrir hefur flutt fyrirlestra um íslenskar fornbókmenntir víða um heim og jafnframt verið ötull við að kynna Íslendingum það evrópska bókmenntasamhengi sem fornrit okkar falla inn í. Þá hefur hann verið atkvæðamikill við útgáfur fornbókmennta, ekki síst útgáfur sem taka mið af þörfum almennra lesenda.

Útgáfuár: 2011