Í þessu bindi er sagt frá Skálholtsdómkirkju. Kirkjan var reist á árunum 1956-1963 og á sér að hluta fyrirmynd í hinum fornu dómkirkjum staðarins, en útlit hennar er nútímalegt og stílhreint. Arkitekt var Hörður Bjarnason. Kirkjuna prýða steindir gluggar eftir Gerði Helgadóttur, altaristaflan er mósaíkmynd eftir Nínu Tryggvadóttur. Í bókinni er ýtarlegur kafli um sögu Skálholtsstaðar. Bókin er prýdd fjölda ljósmynda, sem þeir Ívar Brynjólfsson ljósmyndari Þjóðminjasafns og Guðmundur Ingólfsson, Ímynd, hafa tekið, og uppdráttum að Skálholtsdómkirkju sem veita skýra innsýn í mótunarsögu kirkjunnar og tilurð.

Höfundar eru Þór Magnússon, fyrrverandi þjóðminjavörður og nú fræðimaður hjá Þjóðminjasafni Íslands, Pétur H. Ármannsson arkitekt, listfræðingarnir Guðbjörg Kristjánsdóttir og Ásdís Ólafsdóttir, Guðmundur Rafn Sigurðsson, framkvæmdastjóri kirkjugarðaráðs og Guðlaug Vilbogadóttir, sérfræðingur á Minjastofnun Íslands.

Ritstj. Þorsteinn Gunnarsson og Jón Torfason

Í þessu bindi er sagt frá Hallgrímskirkju í Saurbæ á Hvalfjarðarströnd. Eins og nafnið bendir til er kirkjan helguð minningu séra Hallgríms Péturssonar sem var prestur í Saurbæ 1651-1669. Hún var reist á árunum 1954-1957 eftir uppdráttum arkitektanna Sigurðar Guðmundssonar og Eiríks Einarssonar. Kirkjan er prýdd steindum gluggum eftir Gerði Helgadóttur, altaristaflan er freskumálverk eftir finnska listamanninn Lennart Segerstråle. Bókin er prýdd fjölda ljósmynda, sem Ívar Brynjólfsson ljósmyndari Þjóðminjasafns hefur tekið, og uppdráttum að Hallgrímskirkju í Saurbæ.

Höfundar eru Björk Ingimundardóttir skjalavörður, Pétur H. Ármannsson arkitekt, Lilja Árnadóttir, sviðsstjóri munasafns Þjóðminjasafns, Guðmundur Rafn Sigurðsson, framkvæmdastjóri kirkjugarðaráðs og Guðlaug Vilbogadóttir, sérfræðingur á Minjastofnun Íslands.

Ritstj: Þorsteinn Gunnarsson og Jón Torfason

Kirkjur Íslands er grundvallarrit um friðaðar kirkjur á Íslandi þar sem horft er á þær frá sjónarhóli byggingarlistar, stílfræði og þjóðminjavörslu. Í máli og myndum er fjallað um kirkjurnar sjálfar ásamt kirkjugripum og minningarmörkum. Kirkjur Íslands eru vandaðar og glæsilegar bækur sem opna sýn inn í mikilvægan þátt í íslenskri menningarsögu. Til útgáfunnar var stofnað í tilefni af 1000 ára afmæli kristnitöku á Íslandi. Áætlað er að bókaflokkurinn verði 29 bindi og útgáfunni ljúki 2018.

Í bindum 7 og 8 er fjallað um friðaðar kirkjur í Húnavatnsprófastsdæmi . Bindin eru prýdd fjölda ljósmynda, sem Ívar Brynjólfsson ljósmyndari Þjóðminjasafns hefur tekið, og teikningum af kirkjunum.

Að útgáfunni standa Minjastofnun Íslands, Þjóðminjasafn Íslands og Biskupsstofa. Meðútgefandi og dreifingaraðili er Hið íslenska bókmenntafélag.

Kirkjur Íslands er grundvallarrit um friðaðar kirkjur á Íslandi þar sem horft er á þær frá sjónarhóli byggingarlistar, stílfræði og þjóðminjavörslu. Í máli og myndum er fjallað um kirkjurnar sjálfar ásamt kirkjugripum og minningarmörkum. Kirkjur Íslands eru vandaðar og glæsilegar bækur sem opna sýn inn í mikilvægan þátt í íslenskri menningarsögu. Til útgáfunnar var stofnað í tilefni af 1000 ára afmæli kristnitöku á Íslandi. Áætlað er að bókaflokkurinn verði 29 bindi og útgáfunni ljúki 2018.

Í bindum 9 og 10 er fjallað um friðaðar kirkjur í Eyjafjarðarprófastsdæmi . Bindin eru prýdd fjölda ljósmynda, sem Ívar Brynjólfsson ljósmyndari Þjóðminjasafns hefur tekið, og teikningum af kirkjunum.

Að útgáfunni standa Minjastofnun Íslands, Þjóðminjasafn Íslands og Biskupsstofa. Meðútgefandi og dreifingaraðili er Hið íslenska bókmenntafélag.

„Og ég játa að það væri auðveldara fyrir mig að viðurkenna sál sem samanstæði af efni og rúmtaki, heldur en að eigna óefnislegri veru getuna til að hreyfa líkama og að vera hreyfð af honum. Því, ef hið fyrsta ætti sér stað í gegnum boð, þá þyrftu lífsandarnir sem framkvæma hreyfinguna að vera gæddir viti, sem þér eignið engu sem er líkamlegt.“

Á undanförnum árum og áratugum hefur áhugi farið vaxandi á endurvakningu kvenna úr heimspekisögunni sem gleymst hafa eða legið í dvala. Hér er að finna bréfaskipti frá 17. öld, annars vegar milli Elísabetar af Bæheimi og René Descartes og hins vegar milli Damaris Cudworth Masham og Gottfried Wilhelm Leibniz, auk brots úr riti Mary Astell, Einlæg bón til háttvísra kvenna. Kafað er í ýmsar hugmyndir en rauði þráðurinn er grundvöllur hinnar hugsandi veru. Þóra Björg Sigurðardóttir þýðir og ritar inngang.

Kristín Guðmundsdóttir híbýlafræðingur / Interior Designer er glæsileg bók um Kristínu Guðmundsdóttur híbýlafræðing en hún var fyrsti háskólamenntaði innanhússarkitetinn hér á landi. Í bókinni er vandað yfirlit yfir verk Kristínar.

Kristín Guðmundsdóttir (f.1923) híbýlafræðingur er frumkvöðull á sínu sviði. Hún kom heim úr námi frá Bandaríkjunum árið 1947 og átti frumkvæði að nýjungum í hagræðingu innanhúss og hönnun eldhúsinnréttinga, notkun heimilistækja og litasamsetninga. Þær breytingar voru fyrirboði um nýja lífshætti landsmanna sem Kristín styrkti ekki aðeins í hönnun heldur líka með nýju vinnuskipulagi og matreiðsluaðferðum.

Halldóra Arnardóttir ritstýrir bókinni en auk hennar skrifa frú Vigdís Finnbogadóttir, Katerina Rüedi Ray, Elísabet V. Ingvarsdóttir og Javier Sánchez Merina kafla í bókina. David Frutos er höfundur nýrra ljósmynda sem gefa útgáfunni sérstakt gildi.

Texti á íslensku og ensku.

Saga háriðna á Íslandi er aldarspegill og fjallar um störf rakara og hárgreiðslukvenna á 20. öld. Í forgrunni eru rakarastofan, griðland karlmennskunnar, og hárgreiðslustofan, sem var veröld kvenna, allt þar til hársnyrtistofur nútímans leystu þær af hólmi sem vettvangur beggja kynja. Bókin varpar ljósi á þróun handverks í háriðnum og ólík kjör og aðstæður karla og kvennastéttar sem voru í meginatriðum að fást við sambærileg störf, að fegra og snyrta hár. En saga háriðna hefur víðari skírskotun. Hún er einnig saga um nútímavæðingu þjóðar, saga um mótun og þróun borgarsamfélags, saga um eflingu hreinlætis- og tískuvitundar, en þar voru frumkvöðlar í háriðnum í fararbroddi.

Fjölbreyttar heimildir liggja ritinu til grundvallar. Þar vega þyngst viðtöl við rúmlega hundrað einstaklinga sem störfuðu í háriðnum um lengri eða skemmri tíma og aðstandendur látinna fagmanna. Bókina prýðir fjöldi ljósmynda sem varpa einstöku ljósi á sögu hárgreiðslu- og rakarafagsins hér á landi, sem margar birtast nú opinberlega í fyrsta sinn.

Bóki tilheyrir ritröðinni SAFN TIL IÐNSÖGU ÍSLENDINGA, sem fjallar um iðnþróun á Íslandi. Þar er lýst einkennum, verkefnum og vinnuaðferðum í helstu iðngreinum og leitast við að lýsa og skýra þátt iðnaðar í atvinnusögu þjóðarinnar.

Bókin er tilnefnd til Fjöruverðlaunanna í flokki fræðibóka og rita almenns eðlis

ásamt Um frelsi og menntun kvenna. Sögulegur fyrirlestur eftir Pál Briem og Fyrirlestri um hagi og réttindi kvenna eftir Bríeti Bjarnhéðinsdóttur.

Þýðing: Sigurður Jónasson. Inngang ritar Auður Styrkársdóttir.

Í þessu riti eru prentuð saman þrjú þau verk sem gegnt hafa lykilhlutverki í sögu baráttunnar fyrir réttindum kvenna á Íslandi. Rit Mills um kúgun kvenna var auk þess mikill áhrifavaldur á réttindabaráttu um öll Vesturlönd allt frá útgáfu þess árið 1869, en íslenska þýðingin, sem hér er endurútgefin, er frá aldamótaárinu 1900.

Höfundurinn er einn kunnasti heimspekingur 19. aldar, sér í lagi fyrir verk sín á sviði siðfræði og stjórnspeki. Vitna vinsældir hans og vægi í heimspeki samtímans um framsýni Mills og gríðarleg áhrif hans á hugarheim nútímamanna og hvergi er þetta ljósara en í skrifum hans um jafnréttismál. Kúgun kvenna er rituð í fyrsta lagi í þeim tilgangi að hrekja röksemdir gegn því að konur skyldu hafa réttindi á við karlmenn og í öðru lagi að sýna fram á að jafnrétti kæmi þjóðfélaginu öllu til góða, enda stæðu konur karlmönnum síst að baki varðandi getu og hæfileika. Hann telur að hvers konar kúgun komi ekki aðeins niður á heill þess sem fyrir henni verður, heldur ekki síður þess sem er í hlutverki kúgarans. Verkið ber það aðalsmerki Mills að djúpstæð hugsun hans um viðamikil efni er sett fram á listilega skýran og aðgengilegan hátt. Það er langt frá því að mikilvægi þess sé einvörðungu sögulegt, því röksemdir hans eiga enn erindi við jafnréttisumræðu okkar daga. Hér er enda fengist við eðli lykilhugtaka eins og frelsi og vald, sem eru drjúgur þáttur í heimspeki Mills.

Fyrirlestrar Páls Briem og Bríetar Bjarnhéðinsdóttur beina hvatningarorðum fyrst og fremst til kvenna að beita sér fyrir því að breytingum verði komið til leiðar. Ef Mill má gagnrýna fyrir að sýna konur sem atkvæðalítinn og undirokaðan hóp, er hér farið öfuga leið. Í fyrirlestri Páls frá 1885 er saga kvenfrelsisbaráttu í Bandaríkjunum rakin og framvarðarsveit hennar ásamt kvenhetjum Íslendingasagna lýst sem gerendum og fyrirmyndum. Það sama er uppi á teningnum í fyrirlestri Bríetar frá 1888, sem mun hafa verið fyrsti opinberi fyrirlestur konu hér á landi. Hún kveður upp harðan dóm yfir því misrétti sem viðgekkst í réttindum og kjörum kynjanna og leggur mikla áherslu á mikilvægi menntunar til handa konum. Báðir veita fyrirlestrarnir glögga innsýn í baráttu kvenna við íslenskar aðstæður í lok 19. aldar.

Inngangur Auðar Styrkársdóttur er ítarleg ritgerð um sögu jafnréttisbaráttu hér á landi og erlendis, þar sem hún setur hugmyndafræði hennar í samhengi við þjóðfélagsþróun og hugmyndasögu 19. aldar.