„Ef einhver göfugur maður og góðgjarn í lund sem sjálfur er ástfanginn af öðrum sér líkum eða hefur einhvern tíma verið elskaður af slíkum manni skyldi nú heyra okkur halda því fram að ástmenn rjúki upp stórmóðgaðir af litlu tilefni og séu afbrýðisamir og rætnir gagnvart ljúflingum sínum, heldurðu ekki að hann hlyti að telja sig vera að hlusta á mann sem uppalinn er hjá sjóurum og hefur aldrei kynnst ást við hæfi frjálsra manna? Hlyti hann ekki að þvertaka fyrir að fallast á lastmæli okkar um ástina?“

Fædros er meðal þekktustu verka Platons og kannski það verka hans sem í mestum hávegum er haft sem bókmenntaverk. Þetta er stutt samræða Sókratesar og Fædrosar og fjallar um efni sem skjóta upp kollinum í fleiri samræðum Platons: Ástina, mælskulist, þekkingu og röklist. Bókin kallast skemmtilega á við önnur verk Platons sem hafa komið út á íslensku, svo sem Samdrykkjuna. Þar er líka vikið að andúð Platons á hinu ritaða máli og hvernig samræðan er besta form sannleiksleitar. Fædros hentar öllum sem áhuga hafa á heimspekilegum efnum jafnt byrjendum sem lengra komnum.

Þýðandinn Eyjólfur Kjalar Emilsson er í algjörum sérflokki þýðenda úr forngrísku, en hann ritar einnig inngang. Þýðingar Eyjólfs á Ríkinu, Gorgíasi og Samdrykkjunni hafa áður komið út hjá Lærdómsritunum.

UPPSELD

Þýðing: Guðmundur Arnlaugsson. Inngang ritar Lárus Thorlacius.

Stephen Hawking hefur farið fremstur í flokki kennilegra eðlisfræðinga samtímans og er í fararbroddi þeirrar greinar eðlisfræðinnar sem nefnist heimsfræði og tekur til uppruna, eðlis og þróunar alheimsins. Hawking hefur einnig lagt sig fram um að setja niðurstöður sínar og kenningar fram á aðgengilegan og skýran hátt fyrir almenning og þessi bók, sem er frægasta verk hans af þeim toga, hefur notið stöðugra vinsælda um allan heim. Heimsfræðin leitar enda svara við einhverjum mest heillandi ráðgátunum um heiminn en það kemur einnig til að framsetning Hawkings er afar skýr og lifandi.

Heimsfræði á rætur sínar annars vegar í afstæðiskenningu Einsteins og hins vegar þeirri uppgötvun Hubbles að alheimurinn sé að þenjast út. Í ljósi hins síðarnefnda hafa menn talið að heimurinn eigi upptök sín í punkti með óendanlegan efnisþéttleika og óendanlegri sveigju rúmsins, svokallaðri sérstöðu eða miklahvelli. Hawking vakti fyrst athygli fyrir að sýna fram á að tíminn eigi sér upphaf í miklahvelli í öllum heimslíkönum þar sem tilteknum almennum skilyrðum er fullnægt. Uppgötvun svokallaðs örbylgjukliðar er síðan talin hafa staðfest kenninguna um miklahvell endanlega. Sérstæður myndast einnig þegar massamikil stjarna fellur saman og verður að svartholi, sem eru annað af helstu rannsóknarefnum Hawkings. Við slíkar aðstæður bregðast lögmál eðlisfræðinnar og massi svartholanna sogar allt að sér. Hawking uppgötvaði aftur á móti geislun sem svarthol senda frá sér þegar par agnar og andagnar lendir í návígi við svarthol en aðeins önnur ögnin lendir inni í því og hin verður eftir. Þessa geislun hefur síðan tekist að mæla.

Í Sögu tímans gerir höfundurinn grein fyrir þessum uppgötvunum og skýrir rækilega eðlisfræði sína, án þess að nota flóknar stærðfræðijöfnur en með fjölda skýringamynda. Hann fjallar einnig um það sem nú er eitt helsta markmið eðlisfræðinga, að gera grein fyrir þyngdaraflinu út frá forsendum skammtafræðinnar, og varpar skýru ljósi á heimsmynd eðlisfræði nútímans sem mörgum virðist svo framandi.

Inngangur Lárusar Thorlacius veitir gagnlegt yfirlit um rannsóknir Hawkings og þróun heimsfræðinnar. Þá eykur enn gildi ritsins orðskýringalisti í bókarlok með ýmsum eðlisfræðilegum hugtökum sem koma fyrir í bókinni.