Biskupa sögur I

Íslenzk fornrit XV

Biskupa sögur I

6.214,- / 4.971,-

Biskupa sögur I

Íslenzk fornrit XV

Fyrsta bindi Biskupa sagna er skipt í tvo hluta. Í fyrra hluta er margvíslegt fræðilegt efni varðandi sögurnar, en í síðara hluta sögutextarnir sjálfir.

Fremst í fyrra hluta (Fræðum) eru tvær ritgerðir sem ætlað er að varpa ljósi á bók­ mennta­­greinina í heild sinni og það tímabil í sögu Íslands og Evrópu sem sögurnar fjalla um. Ásdís Egilsdóttir birtir ritgerð sem nefnist Biskupasögur og helgar ævisögur, þar sem hún fjallar almennt um ævisögur dýrlinga, sérstaklega hinna íslensku. Síðan kemur rit­gerð eftir Guðrúnu Ásu Grímsdóttur sem hún nefnir Úr sögu kristni og kirkju í Norðurálfu 1000–1400. Fyrst stiklar höfundur á stóru í kirkjusögu Evrópu og fjallar síðan um ýmsa þætti íslenskrar kirkjusögu á fyrstu öldum kristni í landinu.

Á eftir þessum inngangsritgerðum koma síðan formálar fyrir sögum þeim sem prentaðar eru í síðara hluta. Er þar um að ræða þrjú meginverk: Kristni sögu, Kristni þætti og Jóns sögu helga. Útgefendur fjalla hver um sitt útgáfuverk á fræðilegan og þó alþýðlegan hátt. Sigurgeir Steingrímsson ritar um Kristni sögu, Ólafur Halldórsson um Kristni þætti og Peter Foote um Jóns sögu helga ásamt Gísls þætti og Sæmundar þætti. Ritgerðir þessar tengjast mjög hinum ítarlegu skýringum og athugasemdum sem birtar eru neðanmáls í síðara hluta.

Þá eru í Fræðum skammstafana- og heimildaskrá, páfa-, biskupa- og konungaraðir, ættaskrár og landakort yfir helstu staði sem um er getið í sögutextunum.


Kristni saga byggist á margvíslegum heimildum, en er þó samfelld heild með handbragði sjálfstæðs rithöfundar, samin um miðbik 13. aldar. Frumheimildin er hin gagnorða frásögn Íslendingabókar af kristniboði Þangbrands, kristnitökunni og fyrstu biskupunum í Skálholti fram til dauða Gissurar Ísleifssonar 1118. En mörgu er við bætt, meðal annars ítarlegum frá­ sögnum af fyrstu kristniboðunum, Þorvaldi víðförla og Friðreki biskupi, sem ekki eru hjá Ara. Kristni þætti er að finna á víð og dreif í Ólafs sögu Tryggvasonar hinni mestu sem sett var saman snemma á 14. öld. Kjarni hennar er saga konungsins í Heimskringlu Snorra Sturlusonar, en aukið við ýmsu efni úr öðrum heimildum. Ólafur Tryggvason „kom kristni í Norveg og á Ísland“ að sögn Ara fróða, og því þótti við hæfi að skjóta frásögnum af kristniboði og kristnitöku inn í sögu hans. Þær birtast nú sem sjálfstæð heild í fyrsta sinn undir fyrirsögninni Kristni þættir. Fyrst er þáttur um Þorvald víðförla og síðan þættir um kristniboðana Stefni Þorgilsson og Þangbrand. Þá eru sjálfstæðir þættir af ýmsum atburðum sem tengdust kristninni, og loks er sérstök frásögn af sjálfri kristnitökunni.


Jóns saga helga. Kristniboðið hófst á Norðurlandi, og í þessu bindi er birt saga fyrsta Hólabiskupsins, Jóns helga Ögmundarsonar (1106–1123). Jóns saga var snemma rituð á latínu af Gunnlaugi Leifssyni, munki á Þingeyrum (d. 1218 eða 1219), en er aðeins varðveitt á íslensku í þremur gerðum. Jóns saga ber mikinn keim af dýrlingasögum miðalda og er að ýmsu leyti sniðin eftir Þorláks sögu, en geymir jafnframt mikinn frumlegan fróðleik um ævi Jóns og afrek á biskupsstóli, meðal annars um hið merkilega skólahald hans á Hólum sem bar blómlega ávöxtu í bókmenntaiðju á Norðurlandi. Jón biskup var tekinn í heilagra manna tölu á alþingi árið 1200, og jarteinasögur hans veita skýra og skemmtilega sýn inn í líf fólks í biskupsdæmi hans á 13. öld. Að lokum eru prentaðir tveir þættir sem tengjast Jóns sögu: Gísls þáttur Illugasonar og Sæmundar þáttur.


Í Viðauka I er prentað niðurlag Kristni sögu eftir Skarðsárbók Landnámu, að sumu leyti upprunalegra en niðurlagið í aðalhandriti sögunnar. Í Viðauka II eru prentaðir kaflar um kristniboð Íslands og kristnitöku úr helstu heimildum öðrum en þeim sem prentaðar eru í heild sinni í þessu bindi.

Biskupa sögur I

6.214 kr.

Flokkur: